Er bestaat geen twijfel over dat in België nog heel wat particuliere kunstverzamelingen aanwezig zijn. De bekommernis om de juridische structurering en de overdracht van deze verzamelingen wordt daarbij steeds groter. Onderneemt de kunstverzamelaar immers niets tijdens zijn leven, dan zullen zijn erfgenamen mogelijk geconfronteerd worden met een torenhoge erfbelasting (in het Vlaams Gewest: 3% tot 27% in rechte lijn en tussen partners). In het slechtste geval moeten kunstwerken worden verkocht om die erfbelasting te betalen.
Om dit te vermijden, kan de verzamelaar aan successieplanning doen. De meest klassieke techniek is een schenking aan zijn kinderen, al dan niet met voorbehoud van vruchtgebruik. Dit kan ofwel belastingvrij gebeuren, ofwel mits betaling van schenkbelasting (in het Vlaams Gewest: 3% in rechte lijn en tussen partners) waardoor er geen erfbelasting meer verschuldigd zal zijn bij het overlijden van de schenker.
Schenkt de verzamelaar voor een Belgische notaris, dan is er automatisch schenkbelasting verschuldigd. Schenkt hij daarentegen via handgift, waarbij de goederen van hand tot hand worden overgedragen, of via een notariële schenking voor een buitenlandse notaris, dan is dit niet het geval. In beide gevallen kan de schenking belastingvrij gebeuren. Wel moet er rekening worden gehouden met een risicotermijn van drie jaar. Overlijdt de schenker binnen de drie jaar na de schenking en werd er geen schenkbelasting betaald, dan zullen de geschonken goederen alsnog belast worden in de erfbelasting.
In vele gevallen wenst de kunstverzamelaar zijn collectie tot het einde van zijn dagen onder zijn hoede te houden en zich de inhoudelijke zeggenschap voor te behouden. In dat geval zijn volgende technieken interessanter als instrument voor successieplanning. Via een maatschap of private stichting kan een kunstcollectie tijdens leven worden overgedragen aan de volgende generatie zonder hierover de controle te verliezen.
DE MAATSCHAP
Een maatschap is een door minstens twee personen opgerichte vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid, met als doel roerend vermogen, zoals een kunstcollectie in een eenvoudige beheersbare entiteit onder te brengen. De zaakvoerder (de kunstverzamelaar) behoudt hierover levenslang de controle, en ook na zijn overlijden kan hij nog de nodige richting geven via bepaalde clausules in de statuten van de burgerlijke maatschap.
In ruil voor de inbreng van de kunstcollectie in de maatschap verkrijgt de verzamelaar deelbewijzen. Deze kunnen vervolgens notarieel (voor een Belgische of buitenlandse notaris) worden geschonken aan de kinderen. Ook hier kan men kiezen voor een schenking aan 3% of een toepassing van de risicotermijn van drie jaar.
DE PRIVATE STICHTING
Een bepaald vermogen wordt afgezonderd ter verwezenlijking van een bepaald belangeloos doel zoals het in stand houden van een kunstcollectie. Dit kan nuttig zijn als onderdeel van een persoonlijke vermogens- en successieplanning van een kunstverzamelaar, waarbij de private stichting zorgt voor het behoud van het familiale patrimonium (de kunstcollectie).
Belangrijk hierbij is dat het een private stichting bij wet verboden is om een stoffelijk voordeel toe te kennen aan haar oprichters (de stichters) en haar bestuurders. Aan anderen mag er wel een stoffelijk voordeel worden toegekend op voorwaarde dat dit kadert in het belangeloze doel van de private stichting.